Choroba afektywna dwubiegunowa u kobiet

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) polega na występowaniu naprzemiennych epizodów depresyjnych oraz maniakalnych (lub hipomaniakalnych). Choć główne kryteria diagnostyczne pozostają takie same dla obu płci, u kobiet choroba często przebiega z pewnymi szczególnymi cechami. Poniżej przedstawiono najważniejsze różnice oraz ich implikacje diagnostyczne i terapeutyczne.

1. Dominacja epizodów depresyjnych

• U kobiet częściej obserwuje się dłuższe i głębsze epizody depresyjne, wiążące się z istotnym obniżeniem nastroju, anhedonią, poczuciem winy, lękiem oraz niską samooceną.
• Występują typowe zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność), trudności w koncentracji i wzmożona drażliwość.
• Istotnym problemem jest podwyższone ryzyko myśli i prób samobójczych, szczególnie w trakcie silnych epizodów depresyjnych.

2. Szybka zmienność faz (rapid cycling)

• Rapid cycling definiuje się jako wystąpienie co najmniej czterech epizodów (depresyjnych, maniakalnych lub hipomaniakalnych) w ciągu roku.
• Kobiety częściej doświadczają szybkich zmian nastroju, co przekłada się na trudności w funkcjonowaniu zawodowym i społecznym.
• W takich przypadkach bywa konieczne intensywne leczenie farmakologiczne – nierzadko łączące kilka stabilizatorów nastroju.

3. Specyfika objawów maniakalnych i hipomaniakalnych

• U kobiet mania nie zawsze ma klasyczny, „spektakularny” przebieg – często pojawia się drażliwość, dysforia, nadpobudliwość psychoruchowa i konfliktowość.
• Zmniejszona potrzeba snu, nadmierna aktywność społeczna lub zawodowa oraz gonitwa myśli mogą być subtelniejsze, ale równie destrukcyjne w skutkach.
• Wzmożona impulsywność może prowadzić do ryzykownych decyzji, nadmiernych zakupów, ekscesów towarzyskich czy nadużywania substancji psychoaktywnych.

4. Wpływ zmian hormonalnych

• Wahania poziomu hormonów związane z cyklem menstruacyjnym, ciążą, okresem poporodowym czy menopauzą mogą wywoływać lub nasilać epizody ChAD.
• Szczególnie ważne jest uwzględnienie wysokiego ryzyka nawrotu choroby po porodzie – może to być epizod depresyjny, mania lub nawet psychoza poporodowa.
• W praktyce klinicznej konieczna jest współpraca z ginekologiem i endokrynologiem – zarówno w zakresie diagnostyki, jak i doboru terapii hormonalnych oraz antykoncepcji.

5. Częstsze współwystępowanie innych zaburzeń

• Zaburzenia lękowe (np. zespół lęku uogólnionego, ataki paniki) często pojawiają się łącznie z ChAD u kobiet.
• Istnieje wyższe ryzyko zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia, które mogą wpływać na wahania masy ciała i dodatkowe komplikacje zdrowotne.
• Nadużywanie substancji psychoaktywnych jest możliwe u obu płci, jednak u kobiet często występuje w sposób mniej oczywisty, a przez to później diagnozowany.

6. Znaczenie odpowiedniej diagnozy i leczenia

• Diagnostyka ChAD u kobiet wymaga starannego wywiadu psychiatrycznego, uwzględniającego historię rodzinną oraz wpływ czynników hormonalnych i środowiskowych.
• W planie leczenia ważna jest indywidualizacja – dobór leków stabilizujących nastrój, uwzględnienie planów prokreacyjnych (ciąża, połóg) oraz nadzór nad potencjalnymi skutkami ubocznymi.
• Poza farmakoterapią kluczowa jest psychoedukacja i psychoterapia, które pomagają lepiej radzić sobie z wahaniami nastroju i kontrolować czynniki ryzyka.

Podsumowanie

Choroba afektywna dwubiegunowa u kobiet może mieć bardziej złożony przebieg niż u mężczyzn, szczególnie ze względu na wpływ zmian hormonalnych i skłonność do częstszych epizodów depresyjnych oraz szybkiego przechodzenia między fazami nastroju. Kluczowe w procesie leczenia jest wczesne rozpoznanie, dostosowanie terapii farmakologicznej do cyklu hormonalnego oraz ścisła współpraca specjalistów z różnych dziedzin. Dzięki temu możliwe jest skuteczne łagodzenie objawów i poprawa jakości życia pacjentek z ChAD.

O autorze i uwagi końcowe

Autorem tekstu jest Paweł Komarzyniec, lekarz psychiatra z wieloletnim doświadczeniem, kierownik ds. medycznych i współzałożyciel Centrum Psychomedycznego PHOENIX, które specjalizuje się w leczeniu zaburzeń trudnych do leczenia z wykorzystaniem konwencjonalnych metod.

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. W przypadku wątpliwości dotyczących zdrowia psychicznego zaleca się konsultację z lekarzem psychiatrą lub psychologiem.

Umów wizytę