Czy ADHD to zaburzenie tylko dzieci? Znaczenie ADHD w dorosłym życiu
ADHD jako zaburzenie neurorozwojowe trwające całe życie
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) jest uznawane za zaburzenie neurorozwojowe, co oznacza, że jego objawy pojawiają się w dzieciństwie i mogą utrzymywać się przez całe życie. Przez lata funkcjonowało przekonanie, że ADHD dotyczy głównie dzieci, a w wieku dorosłym ustępuje. W rzeczywistości u około 50–60% osób z ADHD objawy nadal występują w dorosłości, choć mogą się zmieniać i przybierać inną formę niż w dzieciństwie. Diagnozowanie i leczenie dorosłych jest kluczowe, ponieważ nieleczone ADHD może prowadzić do poważnych trudności w życiu zawodowym, społecznym i osobistym.
Objawy ADHD u dorosłych
Objawy ADHD w dorosłości często różnią się od tych obserwowanych u dzieci. W wieku dziecięcym typowe są wyraźne trudności z koncentracją, impulsywność i nadmierna ruchliwość. U dorosłych nadmierna ruchliwość często przekształca się w wewnętrzne uczucie niepokoju, a impulsywność może objawiać się podejmowaniem pochopnych decyzji, nieprzemyślanym działaniem czy trudnością z regulacją emocji. Trudności z koncentracją pozostają istotnym problemem, szczególnie w kontekście pracy i obowiązków codziennych.
Najczęstsze objawy ADHD u dorosłych obejmują:
- Trudności z utrzymaniem uwagi – szybkie rozpraszanie się, zapominanie o obowiązkach, problemy z kończeniem rozpoczętych zadań.
- Dezorganizacja – trudności z planowaniem, zarządzaniem czasem, chaotyczne podejście do obowiązków.
- Impulsywność – szybkie podejmowanie decyzji bez namysłu, impulsywne wydawanie pieniędzy, przerywanie rozmówcom.
- Problemy z regulacją emocji – nagłe zmiany nastroju, łatwa irytacja, wybuchy złości, trudności w radzeniu sobie ze stresem.
- Poczucie wewnętrznego niepokoju – ciągła potrzeba działania, trudność w odpoczynku i relaksacji.
- Problemy z pamięcią roboczą – zapominanie, gdzie położono przedmioty, trudność z przypominaniem sobie szczegółów rozmów.
- Problemy w relacjach interpersonalnych – trudności z dotrzymywaniem zobowiązań, chaotyczna komunikacja, zapominanie o umówionych spotkaniach.
Wpływ ADHD na funkcjonowanie dorosłych
ADHD może istotnie wpływać na różne aspekty życia dorosłych. W kontekście zawodowym osoby z ADHD często mają trudności z organizacją pracy, przestrzeganiem terminów i koncentracją na jednym zadaniu przez dłuższy czas. Może to prowadzić do niższej efektywności, problemów z awansami lub częstych zmian pracy. Dorośli z ADHD często angażują się w zbyt wiele projektów naraz, ale mają trudność z ich ukończeniem.
W życiu osobistym impulsywność i trudności z regulacją emocji mogą powodować napięcia w relacjach z bliskimi. Partnerzy osób z ADHD często skarżą się na zapominanie o ważnych wydarzeniach, impulsywne zachowania czy trudność w utrzymaniu stabilności emocjonalnej. Brak organizacji może prowadzić do problemów finansowych, np. impulsywnego wydawania pieniędzy czy opóźnień w płatnościach rachunków.
Badania pokazują, że osoby dorosłe z ADHD są bardziej narażone na współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, zaburzenia lękowe, uzależnienia czy zaburzenia snu. Nieleczone ADHD wiąże się także z wyższym ryzykiem problemów zdrowotnych wynikających z niezdrowego stylu życia, nieregularnego trybu pracy i trudności w dbaniu o własne zdrowie.
Diagnostyka ADHD u dorosłych
Diagnozowanie ADHD u dorosłych wymaga kompleksowej oceny, ponieważ objawy często nakładają się na inne zaburzenia, takie jak depresja czy zaburzenia lękowe. Kluczowym elementem diagnostyki jest dokładny wywiad kliniczny, który obejmuje zarówno aktualne objawy, jak i retrospektywną ocenę występowania ADHD w dzieciństwie. Istotnym kryterium jest obecność objawów przed 12. rokiem życia, co podkreślają obowiązujące klasyfikacje DSM-5 i ICD-11.
W procesie diagnostycznym stosuje się różne narzędzia, które pomagają w obiektywnej ocenie objawów ADHD:
- Kwestionariusz DIVA 2.0 – strukturalizowany wywiad diagnostyczny oparty na kryteriach DSM-5, który pozwala ocenić zarówno objawy ADHD w dzieciństwie, jak i ich wpływ na funkcjonowanie w dorosłości.
- Test MOXO – komputerowy test neuropsychologiczny oceniający funkcje poznawcze, takie jak uwaga, impulsywność, czas reakcji i nadmierna aktywność, co pozwala na bardziej obiektywną ocenę stopnia nasilenia objawów.
- ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) – kwestionariusz samoopisowy, który pomaga w wstępnym przesiewowym wykrywaniu ADHD.
Podsumowanie
ADHD to zaburzenie, które nie dotyczy wyłącznie dzieci. U wielu osób objawy utrzymują się w dorosłości i mogą mieć istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie. Trudności w organizacji, zarządzaniu czasem, regulacji emocji oraz impulsywność mogą prowadzić do problemów w pracy, relacjach międzyludzkich i ogólnym funkcjonowaniu. Wczesna diagnoza i zrozumienie mechanizmów ADHD są kluczowe, aby osoby dorosłe mogły skutecznie radzić sobie z trudnościami wynikającymi z tego zaburzenia.
O autorze i uwagi końcowe
Autorem tekstu jest Paweł Komarzyniec, lekarz psychiatra z wieloletnim doświadczeniem w leczeniu ADHD, kierownik ds. medycznych i współzałożyciel Centrum Psychomedycznego PHOENIX.
Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. W przypadku wątpliwości dotyczących zdrowia psychicznego zaleca się konsultację z lekarzem psychiatrą lub psychologiem.