ADHD u kobiet – dlaczego częściej pozostaje niezdiagnozowane?
ADHD u kobiet – inne oblicze tego samego zaburzenia
ADHD od dawna kojarzone jest głównie z nadpobudliwymi chłopcami, którzy mają trudności z koncentracją, często przeszkadzają w klasie i wydają się „nie do opanowania”. To właśnie taki obraz ADHD przez lata dominował w świadomości społecznej oraz w systemie diagnozowania. W rezultacie wiele dziewcząt i kobiet z tym zaburzeniem pozostaje niezdiagnozowanych, co ma poważne konsekwencje dla ich funkcjonowania.
W dzieciństwie ADHD u dziewcząt często objawia się w bardziej subtelny sposób niż u chłopców. Rzadziej występuje wyraźna impulsywność i nadruchliwość, które zwracają uwagę otoczenia. Zamiast tego, dziewczynki częściej wykazują objawy związane z deficytem uwagi, zapominaniem i dezorganizacją. Zamiast przeszkadzać w lekcjach, mogą być postrzegane jako „rozmarzone”, „nieobecne myślami” lub „chaotyczne”. Tego typu trudności są często ignorowane, bagatelizowane lub błędnie przypisywane innym czynnikom, takim jak cechy osobowości czy problemy emocjonalne.
Jak ADHD u kobiet różni się od ADHD u mężczyzn?
Badania wskazują, że u kobiet z ADHD częściej występują objawy związane z deficytem uwagi, podczas gdy nadmierna impulsywność i nadruchliwość są mniej wyraźne. Istnieją również różnice w sposobie, w jaki kobiety radzą sobie z objawami ADHD. Wiele z nich kompensuje swoje trudności poprzez nadmierne starania, zwiększony wysiłek w organizacji lub tworzenie skomplikowanych strategii zarządzania czasem i obowiązkami. Z pozoru mogą wydawać się dobrze zorganizowane, ale w rzeczywistości codzienne funkcjonowanie często wymaga od nich ogromnej ilości energii.
Typowe objawy ADHD u kobiet obejmują:
- Trudności z koncentracją, częste „odpływanie myślami”, trudność w śledzeniu rozmów i wykonywaniu długoterminowych zadań.
- Zapominanie o ważnych terminach, zobowiązaniach i codziennych obowiązkach.
- Silne wahania emocjonalne, nadmierna wrażliwość na krytykę i trudności w regulacji nastroju.
- Skłonność do nadmiernego analizowania sytuacji, perfekcjonizm i poczucie nieadekwatności.
- Problemy z zarządzaniem czasem i planowaniem – prokrastynacja przeplatana okresami intensywnej pracy.
- Poczucie chronicznego zmęczenia wynikające z nadmiernego wysiłku wkładanego w codzienne funkcjonowanie.
- Problemy w relacjach interpersonalnych, szczególnie w utrzymaniu stabilnych przyjaźni i organizacji życia rodzinnego.
Dlaczego kobiety rzadziej otrzymują diagnozę ADHD?
Istnieje kilka czynników, które sprawiają, że ADHD u kobiet jest rzadziej diagnozowane. Jednym z kluczowych powodów jest różnica w ekspresji objawów – brak nadruchliwości i impulsywności sprawia, że dziewczęta nie zwracają na siebie tak dużej uwagi jak chłopcy. Co więcej, wiele kobiet z ADHD rozwija mechanizmy kompensacyjne, które maskują ich trudności, co dodatkowo utrudnia diagnozę.
Do głównych przyczyn późnego lub braku rozpoznania ADHD u kobiet należą:
- Niedopasowanie kryteriów diagnostycznych – przez lata diagnostyka ADHD opierała się na badaniach prowadzonych głównie na chłopcach, co sprawia, że kryteria nie uwzględniają specyfiki objawów u kobiet.
- Stereotypy społeczne – dziewczęta z ADHD często są postrzegane jako „nieśmiałe”, „zapominalskie” lub „emocjonalne”, a ich trudności mogą być bagatelizowane.
- Lepsze zdolności kompensacyjne – kobiety często uczą się strategii, które pozwalają im ukrywać trudności, np. przez nadmierne planowanie, perfekcjonizm lub unikanie sytuacji wymagających intensywnej koncentracji.
- Mylenie ADHD z innymi zaburzeniami – kobiety z ADHD są częściej diagnozowane z depresją, zaburzeniami lękowymi czy borderline, co prowadzi do pomijania pierwotnej przyczyny ich problemów.
- Wpływ hormonów – estrogeny mogą wpływać na przebieg ADHD, a zmiany hormonalne (np. w cyklu menstruacyjnym, ciąży czy menopauzie) mogą nasilać objawy, co może być błędnie interpretowane jako wahania nastroju.
Konsekwencje braku diagnozy ADHD u kobiet
Brak diagnozy ADHD w dzieciństwie i dorosłości może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji. Wiele kobiet przez lata zmaga się z poczuciem winy, niską samooceną i przekonaniem, że „po prostu nie potrafią sobie poradzić”. Chroniczny stres związany z trudnościami w organizacji życia codziennego może prowadzić do depresji, lęków i problemów w relacjach. Dodatkowo, brak właściwego wsparcia zwiększa ryzyko sięgania po używki, rozwijania strategii unikania i pogłębiania problemów związanych z prokrastynacją.
Jak diagnozuje się ADHD u kobiet?
W diagnostyce ADHD u kobiet szczególnie ważne jest uwzględnienie specyfiki objawów oraz dokładna analiza historii trudności pacjentki. Standardowe testy przesiewowe, takie jak ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) czy DIVA 2.0, mogą być przydatne, ale często nie uwzględniają niuansów typowych dla kobiet. W ocenie pomocne mogą być również narzędzia, które mierzą funkcje wykonawcze i procesy poznawcze, np. test MOXO.
Podsumowanie
ADHD u kobiet często pozostaje niezdiagnozowane, ponieważ objawy są subtelniejsze i nie pasują do klasycznego obrazu tego zaburzenia. Wpływ na to mają czynniki biologiczne, społeczne i kulturowe, które sprawiają, że kobiety przez lata mogą funkcjonować bez świadomości, że ich trudności mają podłoże neurobiologiczne. Wczesna diagnoza i zrozumienie ADHD w dorosłości mogą znacząco poprawić jakość życia, umożliwiając lepsze radzenie sobie z codziennymi wyzwaniami.
O autorze i uwagi końcowe
Autorem tekstu jest Paweł Komarzyniec, lekarz psychiatra z wieloletnim doświadczeniem w leczeniu ADHD, kierownik ds. medycznych i współzałożyciel Centrum Psychomedycznego PHOENIX.
Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. W przypadku wątpliwości dotyczących zdrowia psychicznego zaleca się konsultację z lekarzem psychiatrą lub psychologiem.